Waarom vrouwen 'gulzige jobs' mijden
Even wat achtergrondinformatie: Claudia Goldin werd in 1946 geboren in New York. Ze droomde er eerst van om archeologe te worden, en nadien wilde ze microbiologe worden, voor ze de economie leerde kennen dankzij professor Alfred E. Kahn aan Cornell University. In 1972 behaalde ze haar doctoraat in de economie aan de University of Chicago en in 1990 werd ze als eerste vrouw benoemd tot professor aan de faculteit Economie van Harvard University.
De onderzoeken die ze tijdens haar lange loopbaan voerde, omvatten een brede waaier aan onderwerpen, van slavernij en onderwijs tot de Grote Depressie en zelfs regelgeving. Ze werd echter voornamelijk bekend door haar werk over de rol van vrouwen in de Amerikaanse economie, dat haar nu ook de Nobelprijs[1] heeft opgeleverd. Ze is de derde vrouw die de hoogste onderscheiding in de economie ontvangt, na Elinor Ostrom in 2009 en Esther Duflo in 2019, en de eerste die de prijs niet deelt met een man. Haar werk onderscheidt zich door zijn innovatief karakter en een multidisciplinaire benadering waarbij economie, geschiedenis, sociologie, politiek en technologische ontwikkelingen een rol spelen.
It’s not the economy!
In haar eerste boek ‘Understanding the Gender Gap: An Economic History of American Women’, dat in 1990 verscheen, schetst Claudia Goldin de ontwikkeling van de werkgelegenheid voor vrouwen in de Verenigde Staten over twee eeuwen heen. Uit haar werk blijkt dat de participatie van vrouwen aan betaalde arbeid niet rechtstreeks verband houdt met de conjunctuurcyclus, zoals sommigen dachten, maar afhankelijk is van meer structurele factoren:
- wetgeving
- opleidingsniveau en studiekeuze
- verandering van maatschappelijke verwachtingen en normen
- ontwikkeling van anticonceptiemiddelen
De participatie van vrouwen aan betaalde arbeid houdt niet rechtstreeks verband met de conjunctuurcyclus, zoals sommigen dachten, maar is afhankelijk van meer structurele factoren.
Ze toont ook aan dat vrouwen meer hebben gewerkt dan de officiële statistieken aangeven. Heel wat getrouwde vrouwen die aan het werk waren, maar als 'echtgenote' waren ingeschreven, worden niet opgenomen in de werkgelegenheidsgegevens. Op basis daarvan berekende Goldin de werkgelegenheid van vrouwen opnieuw en stelde ze een U-vormige ontwikkeling vast. In de agrarische samenleving van het einde van de 18de eeuw, bedroeg de verhouding getrouwde vrouwen in de Verenigde Staten die een betaalde job hadden 60 %. De industrialisatie bracht daar echter in de loop van de 19de eeuw verandering in en zorgde ervoor dat het moeilijker werd om thuiswerk te verrichten, waardoor de arbeidsparticipatie van vrouwen aan het begin van de 20ste eeuw daalde tot 10 %. In de 20ste eeuw, en zeker vanaf de naoorlogse periode, stegen de arbeidskansen voor vrouwen gaandeweg opnieuw, maar de wanverhouding tussen mannen en vrouwen over de werkgelegenheid bleef aanzienlijk.
Moederschap graaft loonkloof
Professor Goldin heeft de loonverschillen tussen mannen en vrouwen ook nauwkeurig onderzocht. Op basis van Amerikaanse gegevens toonde ze aan dat de loonverschillen voor dezelfde vaardigheden zeer klein zijn aan het begin van de loopbaan en beperkt blijven tijdens de eerste jaren van de loopbaan. Dat verandert ook duidelijk bij de geboorte van het eerste kind.
In haar laatste boek ‘Career and family’, dat in 2021 verscheen, benadrukt ze dat de loonkloof tussen de gediplomeerden van het hoger onderwijs nu kleiner is dan vroeger, maar wel nog altijd bestaat. Die houdt verband met discriminatie, maar ook - op een verraderlijke manier - met de organisatie van de samenleving, waarin vrouwen vaker dan mannen voor de kinderen en het huishouden zorgen. Vrouwen worden doorgaans benadeeld door de vele ‘gulzige jobs’[2], m.a.w. de erg veeleisende jobs waarbij het uurloon toeneemt met het aantal of het soort gewerkte uren (avonden, weekends, vakanties), net omdat ze de verantwoordelijkheid dragen voor het gezin.
Vrouwen worden doorgaans benadeeld door de vele ‘gulzige jobs’, m.a.w. de erg veeleisende jobs waarbij het uurloon toeneemt met het aantal of het soort gewerkte uren (avonden, weekends, vakanties), net omdat ze de verantwoordelijkheid dragen voor het gezin.
Ook in België
Hoewel de loonkloof tussen mannen en vrouwen in België tot de kleinste behoort van de OESO-landen, blijft de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen ook in ons land een uitdaging. De NBB buigt zich al jaren over deze kwestie en voerde verschillende onderzoeken. Uit een artikel uit 2021 (Nautet & Piton) blijkt dat, onder meer in België, voornamelijk vrouwen beslissen om hun job te verlaten of hun werktijd te verminderen na de geboorte van een eerste kind. Die keuze, vrijwillig of onvrijwillig, heeft nadien belangrijke gevolgen voor de loopbaanontwikkeling.
Hoewel de loonkloof tussen mannen en vrouwen in België tot de kleinste behoort van de OESO-landen, blijft de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen ook in ons land een uitdaging.
De analyse van deze vraagstukken is zeker zo belangrijk omdat België de doelstelling voor ogen heeft om de kloof tussen mannen en vrouwen in de werkgelegenheidsgraad tegen 2030 te halveren. Tegen die achtergrond voerden de economen van de NBB een grondige analyse uit van de factoren achter de lagere arbeidsmarktparticipatie van vrouwen (Hoge Raad voor de Werkgelegenheid. 2023). Er werden verschillende aanbevelingen gedaan om de situatie te verbeteren:
- gedeeld ouderschapsverlof tussen moeder en vader, zodat de onbetaalde gezinstaken beter over beide ouders worden verdeeld
- het systeem voor kinderopvang verbeteren
- de organisatie van de schooldag herzien om kinderen op een kwalitatieve manier bezig te houden tot het einde van de werkdag van de ouders
- de transparantie rond de bezoldiging en aanwervings- en promotiecriteria bevorderen
Een sterk signaal
De toekenning van de Nobelprijs Economie 2023 aan Claudia Goldin is een sterk signaal. Ze toont in het bijzonder aan hoe belangrijk het is om de factoren te begrijpen die de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen beïnvloeden, en kaart de noodzaak aan om er rekening mee te houden in de beleidsmaatregelen. De versterking van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen vereist ook een eerlijkere verdeling van de huishoudelijke taken, vooral die met betrekking tot de kinderen.
Dankzij het werk van Goldin hebben thema’s rond gelijkheid, in het bijzonder de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, aan belang gewonnen voor instellingen die verantwoordelijk zijn voor de macro-economische stabiliteit, waaronder de NBB. Haar Nobelprijs is een grote aanmoediging om dit werk voort te zetten.
[1] ‘De Prijs van de Zweedse Rijksbank voor Economische Wetenschappen ter nagedachtenis aan Alfred Nobel’
[2] ‘Greedy jobs’ volgens de uitdrukking van Claudia Goldin.
