Vanaf maart moest het land in lockdown. Wat betekende dit voor het uitgavenpatroon van de gezinnen?

De lockdown en de sluiting van niet-essentiële winkels, de inkomensdaling bij tijdelijk werkloze loontrekkenden en zelfstandigen en de onzekerheid over een mogelijke uitweg uit de crisis hebben ervoor gezorgd dat gezinnen hun bestedingspatronen drastisch hebben aangepast. Zo steeg het aandeel van de voedingsmiddelen in de gezinsuitgaven terwijl het gewicht van andere categorieën zoals kleding, restaurantbezoeken, aankopen van voertuigen enz. in april 2020 tot een dieptepunt daalde, waarna ze weer aan belang hebben gewonnen.

Welk effect hadden de coronamaatregelen op de inflatie?

We hebben de impact van die aanpassing van de korf van consumptieproducten in de loop van het jaar becijferd. Uit onze berekening blijkt dat de inflatie in april en mei 0,4 punt hoger zou zijn geweest.  Over de volledige onderzochte periode (februari-juli) zou de impact evenwel gemiddeld lager geweest zijn. De indruk dat de inflatie hoger lag, kwam door de stijging van de voedselprijzen tijdens diezelfde periode.

Waarom zijn de voedselprijzen zo gestegen tijdens de eerste lockdown?

De stijging kan deels aan COVID-19 maar deels ook aan andere factoren toegeschreven worden. Zo hebben verstoringen van de toeleveringsketen de prijzen doen stijgen. De overheid heeft ook een tijdlang promoties in supermarkten verboden om hamstergedrag tegen te gaan. Maar vooral de stijging van de verse producten is erg opvallend en daarbij hebben niet-covidgerelateerde factoren een rol gespeeld zoals de grotere vraag naar Europese vleesproducten door de Afrikaanse varkenspest, de weersomstandigheden enz. België staat trouwens niet alleen met die stijging van voedselprijzen: die hebben we ook gezien in onze buurlanden.

Zijn er verschillen te merken in de uitgaven van hogere en lagere inkomens?

Dat is een interessante vraag omdat de consumptie tijdens de lockdown beperkt was tot bepaalde categorieën van producten, waardoor de verschillen in consumptie tussen hoge en lage inkomens enigszins uitgevlakt werden. Het is wél zo dat hoge inkomens relatief gezien meer besteden aan voedingsproducten, terwijl lagere inkomens relatief meer uitgeven aan energieproducten, die aanzienlijk in prijs zijn gedaald. Dit impliceert dat de laagste inkomens een lagere inflatiegraad hebben gekend. Dat neemt hun financiële problemen niet weg want het zijn precies die huishoudens die het hardst zijn geraakt door inkomensverliezen tijdens de crisis.

Uit de studie blijkt dat consumenten een sterke stijging van het prijspeil verwachtten. Was dat een overreactie?

Uit de enquête die de Bank elke maand bij de consumenten houdt, is gebleken dat de inflatieverwachtingen in april sterk waren gestegen terwijl de inflatie al enkele maanden aan het dalen was. Consumenten hebben de neiging een te groot gewicht te hechten aan prijzen van recent gekochte goederen in hun inflatieverwachtingen. De prijzen van goederen (en sommige diensten) die minder geconsumeerd werden tijdens de crisis, zijn ook minder snel gestegen of zelfs gedaald (brandstoffen), terwijl de prijzen van producten die meer geconsumeerd werden (voedingsmiddelen) het sterkst gestegen zijn. Recent zijn de inflatieverwachtingen gedaald. Het zal nog moeten blijken of de onzekerheid van de gezinnen over de inflatiedruk zich blijft voortzetten.

Zal de tweede lockdown gelijkaardige gevolgen hebben voor de inflatie?

Niet noodzakelijk. Hoewel de korf van consumptiegoederen opnieuw beperkt is, zijn er wat meer aankoopmogelijkheden dan in het voorjaar; de beperkingen zijn niet dezelfde. We mogen ook niet vergeten dat de inflatie in België afhangt van wat er in de andere landen gebeurt, aangezien we energie en goederen en diensten importeren. Daardoor kunnen tendensen die de prijzen in het verleden omhoog hebben getrokken, verdwijnen of integendeel sterker worden.