Telewerk: voor vrouwen een tweesnijdend zwaard?
De COVID-19-crisis heeft meer vrouwen ertoe aangezet om te telewerken. Voordien werkten mannen vaker van thuis. Die zijn overigens oververtegenwoordigd in jobs waarbij telewerk mogelijk is, zoals leidinggevende functies. De pandemie heeft voor een trendbreuk gezorgd: meer vrouwen zijn van deze mogelijkheid gaan gebruikmaken. Vandaag werken vrouwen verhoudingsgewijs zelfs meer van thuis dan mannen.
De voordelen: flexibiliteit en tijdswinst
Telewerk wordt vaak als voordelig voorgesteld voor de werknemer. We verliezen minder of geen tijd meer met te pendelen tussen onze woon- en werkplek. Hoe verder we van ons werk wonen, hoe meer we trouwens geneigd zijn om te telewerken. Van de werknemers die op minder dan 5 km van hun werk wonen maakt 10 % gebruik van de telewerkmogelijkheid, van de werknemers die op minstens 50 km van hun werk wonen doet er 34 % aan telewerk. De mogelijkheid om te telewerken zou sommigen ertoe kunnen aanzetten een job te aanvaarden die verder van huis is.
Door de flexibiliteit die thuiswerk biedt kunnen we ons werk en privéleven ook makkelijker combineren. Voor vrouwen, en vooral voor moeders, zou het ertoe kunnen leiden dat ze minder snel een beroep doen op een tijdelijke loopbaanonderbreking of deeltijdwerk. Werken ze van thuis, dan kunnen ze bijvoorbeeld makkelijker even de kinderen van school halen of naar hun buitenschoolse activiteiten brengen. Ze hoeven dan ook geen verlof te nemen als hun kind ziek is. Dit zou het nadeel dat op de arbeidsmarkt met moederschap gepaard gaat duidelijk verminderen. Moederschap blijkt immers de tewerkstelling van vrouwen of hun werktijd te verlagen, wat dan weer hun loopbaanperspectieven en met name hun kansen om verantwoordelijke of leidinggevende functies uit te oefenen, beperkt.
De nadelen: isolement, stress en negatieve perceptie door de werkgever
Telewerk kan een zeker isolement met zich meebrengen. Onze sociale contacten nemen af, net als het gevoel deel uit te maken van de onderneming waarvoor we werken. De indruk dat we voortdurend bereikbaar zijn kan ook stress veroorzaken. De grens tussen werk en privéleven vervaagt.
Werkgevers gaan er vaak van uit dat telewerkers minder in hun werk investeren en dat ze minder productief zijn. Dit wordt bevestigd door een enquête die bij werkgevers werd afgenomen tijdens de COVID-19-crisis. Ruim de helft van de bevraagde werkgevers associeerde telewerk met een productiviteitsverlies.
De drie redenen die hiervoor het vaakst werden aangehaald zijn:
- er worden minder ideeën uitgewisseld;
- het netwerk wordt kleiner;
- de werkomgeving is minder aangepast.
Telewerk kan nochtans net gepaard gaan met productiviteitswinst, op voorwaarde dat er niet meer dan twee dagen per week of 50 % van de werktijd wordt getelewerkt. De perceptie van de werkgever, ook al is die niet onderbouwd, kan tot een zekere terughoudendheid leiden om promoties toe te kennen, vooral aan vrouwen.
Telewerk accentueert de genderongelijkheden
Volgens gegevens van de OESO, is de verdeling tussen betaald werk en dagelijkse huishoudelijke taken duidelijk verschillend naargelang van het geslacht. Terwijl vrouwen steeds actiever zijn op de arbeidsmarkt, komt het grootste deel van de huishoudelijke taken nog altijd op hun schouders terecht. Vrouwen besteden meer tijd dan mannen aan de huishoudelijke taken en aan de zorg voor en opvoeding van de kinderen, en minder aan betaald werk en vrije tijd.
Deze taakverdeling weerspiegelt niet zozeer de voorkeur van vrouwen als wel de sociale druk die ze ondervinden om zich te voegen naar het beeld dat er heerst van “een goede moeder” of “een goede echtgenote”. De genderstereotypen zijn onvermijdelijk van toepassing op het telewerk. Toen de scholen sloten tijdens de eerste golf van de COVID-19-pandemie, onderbraken kinderen vaker het werk van hun moeder. Vrouwen hadden dus meer moeite om zich te concentreren en hadden minder tijd om zich op hun werk toe te leggen.
Als we dieper graven in de genderstereotypen, stellen we vast dat telewerk sommige vrouwen ertoe kan drijven om bewust te kiezen voor taken die minder voldoening geven maar die hen toelaten om hun werk beter te combineren met hun privéleven. Hierdoor dreigen hun kansen op een loonsverhoging of promotie af te nemen.
Telewerk is een deel van ons leven geworden en zal dat blijven
Het ziet er niet naar uit dat voltijds werken op kantoor opnieuw de norm wordt. Ondanks de versoepelingen van de social distancing, blijft het aantal telewerkers hoog en willen veel werknemers deze mogelijkheid in de toekomst behouden. Sterker nog, 30 % van de werknemers zijn bereid van job te veranderen als ze in hun huidige job niet meer mogen telewerken.
Belangrijkste boodschappen
Telewerk biedt zeker voordelen voor werknemers, maar kan ook nadelen met zich meebrengen voor de loopbaan en het welzijn. Hoewel dit zowel op mannen als vrouwen betrekking heeft, zijn de risico’s die met telewerk gepaard gaan groter voor vrouwen, en in het bijzonder voor moeders, door de sociale normen die nog altijd gangbaar zijn in onze maatschappij. Telewerk moet andere regelingen, zoals flexibele werktijden en toegankelijke en betaalbare kinderopvang, niet vervangen.
Meer info over dit onderwerp kun je lezen in de volgende studies:
- Bertrand M. (2020), ‘Gender in the Twenty-First Century’, AEA Papers and Proceedings, 110, 1-24.
- Chung, H. (2018), ‘Gender, flexibility stigma and the perceived, negative consequences of flexible working in the UK’, Social Indicators Research 2018 151:2, Vol. 151/2, pp. 521-545.
- Coppens B., Minne G., Piton C. & Warisse C. (2021), ‘The Belgian economy in the wake of the COVID-19 shock’, Economisch Tijdschrift van de Nationale Bank van België, september 2021.
- Duprez C. & Nautet M. (2019), ‘Economic flows between Regions in Belgium’, Economisch Tijdschrift van de Nationale Bank van België, december 2019.
- ERMG-enquêtes
- Hansez I., Taskin L. & Thisse J.F. (2021), ‘Télétravail: solution d’avenir ou boom éphémère?’, 164, 1-28.
- Nautet M. & Piton C. (2021), ‘How does parenthood affect the careers of women and men? ’,
- Economisch Tijdschrift van de Nationale Bank van België, december 2021.
