Klimaatstresstest ECB is eerder leeroefening
Stresstest als instrument om klimaatrisico’s in te schatten
Dat klimaatgerelateerde risico’s een grote uitdaging vormen voor de economie en de financiële stabiliteit is intussen welbekend. Maar hoe snel en in welke mate we ermee geconfronteerd zullen worden, is minder duidelijk. Veel hangt af van de maatregelen die we nu nemen om de klimaatverandering tegen te gaan. Als we te lang wachten en niet doortastend genoeg handelen, dan zullen we onvermijdelijk de gevolgen ondervinden van de klimaatverandering. Denk aan meer extreme regenval en overstromingen, meer en langere droogteperioden en meer stormen. De risico’s die daarmee gepaard gaan, noemen we de fysieke risico’s.
Aan de andere kant zijn er de zogenaamde transitierisico’s. Die risico’s hebben te maken met de overgang naar een meer duurzame samenleving. Structurele veranderingen in de economie, bijvoorbeeld door een gewijzigd klimaatbeleid, kunnen namelijk verliezen meebrengen voor de financiële sector. Zo kunnen strengere CO2-normen ertoe leiden dat de leefbaarheid van het businessmodel van sectoren of ondernemingen in het gedrang komt. Hoe langer we wachten met actie te ondernemen voor een duurzame economie, hoe strenger die acties moeten zijn om de vooropgestelde doelstellingen te bereiken. En dus hoe hoger de transitierisico’s.
Er zijn dus heel veel scenario’s denkbaar, wat de inschatting van deze risico’s enorm moeilijk maakt. Stresstesten en scenarioanalyses zijn daarom erg nuttige instrumenten voor financiële instellingen om de mogelijke gevolgen van verschillende scenario’s in te schatten. Zo’n stresstest is een specifieke vorm van een scenarioanalyse. Het is een toekomstgerichte oefening waarbij de financiële impact wordt berekend van een ernstig, ongunstig maar geloofwaardig scenario.
Stresstesten en scenarioanalyses zijn nuttige instrumenten voor financiële instellingen om de mogelijke gevolgen van verschillende scenario’s in te schatten.
Banken moeten tandje bijsteken
De ECB verwacht dat de banken waarop ze toeziet, hun eigen stresstesten en scenarioanalyses uitvoeren om klimaatgerelateerde risico’s in te schatten. De stresstestoefening die de ECB recent uitvoerde, bestond uit drie delen. In het eerste deel peilde de ECB naar de mate waarin de banken al begonnen zijn met het uitvoeren van klimaatgerelateerde stresstesten en scenarioanalyses. De meeste banken zullen een tandje moeten bijsteken. 59 % van de banken nam klimaatrisico’s namelijk nog niet op in hun stresstestprogramma.
In het tweede deel moesten de banken indicatoren berekenen die aangeven hoeveel van hun activa en hun inkomsten afkomstig zijn van tegenpartijen die veel broeikasgassen uitstoten. De ECB peilde daarmee naar de transitierisico’s waaraan de banken onderhevig zijn, aangezien die tegenpartijen wellicht meer gevolgen zullen ondervinden van bijkomende maatregelen om de klimaatverandering in te perken. In het derde deel van de oefening leverde de ECB scenario’s voor de eigenlijke stresstestoefening aan voor zowel fysieke als transitierisico’s, waarvoor de banken dan zelf de risicoschattingen moesten maken.
Korrel zout
De risicoschattingen moeten echter met een grote korrel zout genomen worden. Zo bleken de klimaatgerelateerde scenario’s niet erg ongunstig te zijn. Het “hitte en droogte”-scenario keek bijvoorbeeld uitsluitend naar de impact daarvan op de productiviteit. Andere gevolgen van hitte en droogte, zoals eventuele migratiestromen, toenemende voedselprijzen of zelfs voedselschaarste door mislukte oogsten, werden buiten beschouwing gelaten. Bovendien is er in de scenario’s geen sprake van afnemende economische groei die gepaard gaat met negatieve effecten van klimaatverandering. Dit terwijl de huidige modellen van de banken net geschikt zijn om verliezen te berekenen in periodes van een economische neergang.
Daarenboven zijn de modellen die de banken gebruiken onvoldoende aangepast om rekening te houden met klimaatgerelateerde risicofactoren. En omdat vele gegevens nog ontbreken, werd maar een derde van alle activa van de banken meegenomen in de oefening. En daarvoor moeten zij dan nog in grote mate teruggrijpen naar schattingen en benaderingen.
Wat men moet leren doen, leert men door het te doen.
Leeroefening
Al deze tekortkomingen maken dat we ervan uit mogen gaan dat de echte risico’s nog behoorlijk onderschat zijn. Van een volwaardige test is dus nog geen sprake. De resultaten van de oefening zullen dan ook niet gebruikt worden om te bepalen of de banken genoeg kapitaal hebben om dergelijke stress-scenario’s te doorstaan, wat in klassieke stresstestoefeningen wel het geval is. Toch kunnen de toezichthouders met een aantal elementen rekening houden wanneer ze in hun jaarlijkse oefening het risicoprofiel van de banken bepalen. Een van de vragen bij het evalueren van de strategie, het bestuur en het risicobeheer van de instellingen onder toezicht, is of die instellingen voldoende rekening houden met klimaatgerelateerde risico’s, en of ze daarvoor stresstesten hanteren.
De oefening was bovendien erg nuttig als leeroefening, voor zowel banken als toezichthouders. Beide partijen konden belangrijke lessen leren in verband met de scenario’s, de ontbrekende gegevens waarvoor ze dus benaderingen en schattingen moeten gebruiken, de modellen die ze moeten aanpassen om beter met deze risico’s rekening te houden en dergelijke.
De ECB heeft daarom al enkele algemene aanbevelingen gepubliceerd voor de banken en zal later nog meer specifieke richtlijnen geven om de uitdagingen aan te pakken. Zo zal ze de methodes aangeven die banken best kunnen gebruiken om schattingen te maken van ontbrekende gegevens. Daarnaast moeten zowel financiële instellingen als andere ondernemingen binnenkort meer gegevens publiceren over hun kwetsbaarheden voor fysieke en transitierisico’s. Dat zal het de banken gemakkelijker maken om de informatie te bekomen om hun risico’s te kunnen inschatten. Deze hangen namelijk samen met de kwetsbaarheden van hun tegenpartijen.
De verplichte publicatie van informatie over de kwetsbaarheden voor klimaatgerelateerde risico’s van ondernemingen is een belangrijke gegevensbron voor banken.
Voorlopig geen klimaatstresstest voor ‘minder belangrijke’ instellingen
Deze oefening heeft alleen betrekking op de grotere ‘belangrijke’ instellingen, waarop de ECB direct toezicht uitoefent. Voor de Belgische ‘minder belangrijke’ instellingen, die onder toezicht staan van de Nationale Bank, hebben we nog geen stresstestoefening gepland. De NBB heeft deze banken recent wel een vragenlijst gestuurd waarmee ze zelf kunnen evalueren of ze voldoen aan de verwachtingen op het gebied van klimaat- en milieugerelateerde risico’s. De verwachtingen voor de minder belangrijke instellingen houden rekening met de aard, omvang en complexiteit van hun activiteiten. Zo is er de verwachting dat ook deze banken de nodige scenarioanalyses en stresstesten zelf uitvoeren om klimaatgerelateerde risico’s te kunnen inschatten. Ook de kleinere banken zullen dus lessen kunnen trekken uit deze ECB-stresstestleeroefening.
