Gedeeld ouderschapsverlof, betere verdeling van gezinstaken
Het jongste verslag van de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid, die voor zijn werk sterk steunt op bijdragen van medewerkers van de NBB, ging over de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen[1]. De afgelopen decennia is er aanzienlijke vooruitgang geboekt. Steeds meer vrouwen hebben een job. Maar: ze werken meestal deeltijds, om voor hun kinderen te kunnen zorgen. Kiezen tussen werk en gezin blijft nog altijd vooral een vrouwelijk dilemma. Daarom pleit de Hoge Raad voor een verplichte verdeling van het ouderschapsverlof.
Met ouderschapsverlof combineer je werk en gezin…
Het ouderschapsverlof is een regeling om gezin en werk makkelijker te combineren. Het is een individueel recht dat je niet kan overdragen aan je partner. De onderbreking kan voltijds of deeltijds zijn, voor een aaneengesloten periode tussen vier en veertig maanden, tot de twaalfde verjaardag van het kind. Ouders hebben nog andere mogelijkheden. Zo is het tijdskrediet om voor kinderen tot acht jaar te zorgen vrij goed vergelijkbaar met het ouderschapsverlof. Je kan de verloven ook cumuleren en beide ouders kunnen ze opnemen aan dezelfde voorwaarden.
… met negatief loopbaaneffect
Door ouderschapsverlof op te nemen, doe je minder beroepservaring op. Dat kan een weerslag hebben op je loonprofiel en loopbaankansen. Bovendien beschouwen sommige werkgevers wie dit verlof opneemt als minder gemotiveerd, omdat ze hun loopbaan op de achtergrond schuiven. Dat geldt wellicht nog meer voor mannen, overeenkomstig de genderstereotypen in onze samenleving. In praktijk maken vrouwen het meest gebruik van die verlofregelingen. Dat versterkt de genderstereotypen en -verschillen op de arbeidsmarkt nog meer.
Door ouderschapsverlof op te nemen, doe je minder beroepservaring op. Dat kan een weerslag hebben op je loonprofiel en loopbaankansen.
Waarom plaatsen vrouwen hun gezinsleven boven hun carrière?
- Vanaf de geboorte van een kind verschilt de situatie tussen moeders en vaders
De duur van het geboorteverlof verschilt fors voor moeders en vaders. Het moederschapsverlof bedraagt vijftien weken. Het vaderschapsverlof werd op 1 januari opgetrokken tot vier weken. Vanaf de geboorte is de moeder dus vaker bij het kind. Dat kan leiden tot een genderspecifieke taakverdeling tussen de ouders. Volgens de laatste barometer van de Gezinsbond[2] nemen vier op de tien vaders geen vaderschapsverlof, of maar een deel ervan. Veel vaders vrezen voor een negatieve invloed op hun carrière. De voorwaarden voor de onderbreking lopen ook uiteen. Moeders stoppen over het algemeen vijftien opeenvolgende weken met werken. Vaders stemmen hun vaderschapsverlof af op hun gezins- en beroepsbehoeften. Deze taakverdeling blijft doorgaans behouden wanneer de moeder het werk hervat.
- Het gedrag van de ouders wordt bepaald door genderstereotypen
Die rolverdeling tussen mannen en vrouwen weerspiegelt de bestaande genderstereotypen. Volgens die gendernormen is het doorgaans de taak van de vrouw om zich te ontfermen over de kinderen, terwijl de man in de materiële behoeften van het gezin voorziet. Ondanks de vervrouwelijking van de arbeidsmarkt, is er in dat opzicht weinig veranderd. Koppels kiezen er vaak nog altijd voor om zich op die manier te organiseren. Moeders die investeren in hun carrière, zouden zich negatief beoordeeld en bekritiseerd voelen. Hetzelfde zou gelden voor mannen die voor hun kinderen zorgen, want het gaat in tegen de stereotypen rond mannelijkheid. Dat is jammer omdat het heel wat voordelen oplevert als vaders zich van bij de geboorte met hun kinderen bezighouden. Niet alleen krijgen ze een hechtere relatie met hun kind, de zorgtaken worden zo ook evenwichtiger verdeeld. Dat komt de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen ten goede.
- Het loonverschil geeft voor de moeder de doorslag om loopbaanonderbreking te nemen
Het financiële aspect speelt ook een rol in de keuze om de arbeidsduur van de moeder te verminderen in plaats van die van de vader. Het ouderschapsverlof wordt vergoed met een forfaitair bedrag, ongeacht het loon. Het nettobedrag van de tegemoetkoming bij een volledige onderbreking bedraagt 879,15 euro. In een koppel krijgt de moeder doorgaans een lager loon. Het is dan ook zij die het ouderschapsverlof opneemt, om zo het inkomensverlies te beperken. Door dat inkomensverlies is het voor sommigen, waaronder koppels met een laag inkomen of alleenstaande ouders, zelfs onmogelijk om een beroep te doen op ouderschapsverlof.
Verplicht gedeeld ouderschapsverlof voor een evenwichtigere verdeling van de gezinstaken
De Hoge Raad voor de Werkgelegenheid pleit voor een billijke, verplichte verdeling van het ouderschapsverlof over beide ouders, om de gezinstaken op een evenwichtigere manier te verdelen. Als meer vaders een beroep doen op deze regeling, zou dat op termijn de mentaliteit moeten veranderen. Mannen die ouderschapsverlof opnemen, zullen dan minder gestigmatiseerd worden. Bedrijven moeten dan ook stimulansen krijgen om een HR-beleid te ontwikkelen dat de gebruikers van het ouderschapsverlof niet benadeelt, ongeacht hun geslacht. De verplichte verdeling van het ouderschapsverlof bestaat al in landen als Zweden en Finland. Daar is gendergelijkheid al lang een van de prioriteiten.
Hoewel de tegemoetkoming voor alleenstaande ouders hoger is, blijft ouderschapsverlof voor velen onder hen een verre droom.
Last but not least: betere voorwaarden voor eenoudergezinnen
Alleenstaande ouders dragen hun gezins- en beroepsverantwoordelijkheden alleen. Zij hebben meer nood aan flexibiliteit, maar moeten het net met één loon stellen. Het is voor hen dus erger om inkomensverlies te lijden. Hoewel de tegemoetkoming voor alleenstaande ouders hoger is, namelijk 1479,99 euro, blijft ouderschapsverlof voor velen onder hen een verre droom. Die groep, vooral vrouwen, groeit aan. Een aangepaste financiële compensatie en een extra vakantieperiode zouden het leven van deze kwetsbare gezinnen vergemakkelijken. Het is ook belangrijk om die periodes mee te laten tellen in de berekening van het pensioen, om financiële kwetsbaarheid ook na het beroepsleven te vermijden.
[1] De arbeidsmarktparticipatie van vrouwen - Januari 2023 | Hoge Raad voor de Werkgelegenheid (belgie.be).
[2] Baromètre des parents 2022, Ligue des familles.
