Ons land speelt een sleutelrol in het wereldwijde financiële landschap. België is de vestigingsplaats van een aantal internationale financiëlemarktinfrastructuren (FMI's), zoals SWIFT en Euroclear, die als kritieke knooppunten fungeren voor de vlotte werking van de Belgische en internationale financiële markten en betalingsdiensten.

Hoewel deze instellingen een belangrijke rol vervullen in de effectenmarkten en het internationale betalingsverkeer (weliswaar een niche-rol), waren ze niet zeer bekend bij het grote publiek... tot ze voorpaginanieuws werden na de Russische invasie in Oekraïne en in het bijzonder de sancties die als gevolg daarvan werden opgelegd.

Het ‘Financial Market Infrastructures and Payment Services Report’ van de NBB geeft een overzicht van de rol die FMI's, bewaarnemers, betalingsdienst­aanbieders en aanbieders van kritieke diensten spelen, en van het toezicht en oversight dat de NBB op hen uitoefent. Daarnaast bevat het rapport een overzicht van de wijzigingen in de regelgeving en van de toezichtsactiviteiten van 2021 voor deze instellingen.

Het rapport van dit jaar focust op twee soorten risico's: operationele risico's (met inbegrip van IT- en cyberrisico's), en milieu- en klimaatgerelateerde risico's.

Om de financiële stabiliteit te waarborgen, moeten deze kritieke actoren hun operationele risico's zeer zorgvuldig beheren. Digitale operationele veerkracht was daarom in 2021 opnieuw een van de topprioriteiten van de NBB. Het rapport bevat een update over de voorgestelde EU-wet inzake digitale operationele veerkracht (DORA). Deze wet heeft als doel de risico's in verband met de digitale transformatie van de financiële sector te beperken door strikte gemeenschappelijke regels op te leggen. Deze regels zouden van toepassing zijn op tal van financiële instellingen, evenals op externe aanbieders van kritieke ICT-diensten, zoals cloudserviceproviders, die onderworpen zouden worden aan een vorm van Europees oversight. Een thematisch artikel over digitale operationele veerkracht bevat ook enkele bevindingen van recente IT-inspecties ter plaatse.

Het toegenomen gebruik van technologie brengt niet alleen risico's met zich mee; het biedt sommige entiteiten ook zakelijke kansen. Opkomende technologieën zoals ‘distributed ledger’-technologie (DLT) worden door de autoriteiten nauwlettend gevolgd om de mogelijke gevolgen ervan voor de financiële stabiliteit te beoordelen. Zo wil de EU-verordening betreffende markten in cryptoactiva (Markets in Crypto-Assets - MiCA) voor een gelijk speelveld zorgen inzake consumentenbescherming, marktintegriteit, financiële stabiliteit, transmissie van monetair beleid en monetaire soevereiniteit. Met het oog hierop ging het Eurosysteem in oktober 2021 van start met de onderzoeksfase naar een digitale centralebankmunt (CBDC). In de komende twee jaar moet het beslissen of er een digitale euro wordt uitgegeven, en hoe die eruit zou zien. In een thematisch artikel over DLT wordt ook ingegaan op de voordelen en uitdagingen van de ‘tokenisering’ van effecten en op de regelgeving in dit verband, zoals het EU pilot-systeem.

Milieu- en klimaatgerelateerde risico's

Milieu- en klimaatgerelateerde risico's zijn een ander type risico dat in toenemende mate aandacht krijgt van de NBB en de bredere maatschappij. Hoewel FMI's misschien niet op dezelfde manier aan klimaatrisico's zijn blootgesteld als bijvoorbeeld verzekeraars, die schade door extreme weersomstandigheden verzekeren, moeten de entiteiten die actief zijn op het vlak van bewaarneming, betalingen en financiële-berichtendiensten dit soort risico's ook zorgvuldig beheren. Een van de milieu- en klimaatgerelateerde risicocategorieën die door alle soorten entiteiten in dit rapport wordt genoemd, is het fysieke risico van natuurrampen en extreme weersomstandigheden die de dienstverlening van de instelling zelf of van een van haar dienstverleners verstoren. Net zoals SWIFT met zijn Customer Security Programme (CSP) een faciliterende rol speelt bij het verbeteren van de cyberveiligheid van zijn klanten, zijn instellingen in de sectoren bewaarneming, betalingen en financiële-berichtendiensten van mening dat zij een positieve rol kunnen spelen door de financiële gemeenschap te helpen bij het aanpakken van milieu- en klimaatgerelateerde risico's, naast het afbouwen van hun eigen CO₂-uitstoot. Een speciaal thematisch artikel biedt een eerste inleiding op milieu- en klimaatgerelateerde risico’s in het FMI-landschap.