Perscommuniqué - Wat zal er gebeuren als de rente stijgt?

Na een lange periode van zeer lage rentes zouden de gunstige economische omstandigheden en het verwachte inflatieverloop het begin van een geleidelijke normalisering van het monetair beleid in het eurogebied vanaf eind 2018 rechtvaardigen. Tegen die achtergrond geeft dit artikel een overzicht van de mogelijke gevolgen van een rentestijging voor de economie van het eurogebied en van België. Er wordt aangetoond dat de macro-economische impact van die normalisering afhangt van de factoren die aan de rentestijging ten grondslag liggen. Vloeit ze bijvoorbeeld voort uit het wegwerken van de neerwaartse druk op de vraag, dan gaat de rentestijging gepaard met een hogere groei en inflatie. Is de stijging van de rente daarentegen het gevolg van een restrictiever monetair beleid dan verwacht of van negatieve aanbodschokken, dan kan ze samenvallen met nadelige effecten op de reële economie.

Verscheidene elementen maken dat de volgende rentestijging mogelijk anders zal zijn dan die uit het verleden. De interactie met de niet-conventionele monetairbeleidsmaatregelen is daar één van: de herbelegging van de hoofdsom van de door de centrale bank aangekochte activa kan de termijnpremie blijven drukken, zelfs wanneer de rente aan het stijgen is. Die situatie vlakt de rendementscurve af, en dreigt de signalen van de rendementscurve over de waarschijnlijkheid van een economische recessie te vertroebelen. Tegelijkertijd zouden de centrale banken verliezen kunnen lijden op hun portefeuille obligaties die ze hebben verworven tijdens de uitvoering van de programma’s voor de aankoop van activa.

Bovendien zal de rentestijging plaatsvinden in een omgeving van hoge schuld, wat implicaties zou kunnen hebben voor de financiële stabiliteit. Het artikel toont aan dat die effecten evenwel sterk kunnen verschillen van land tot land en van sector tot sector. Ze hangen met name af van de balansstructuren en van de transmissie van de rentestijgingen. Voor de overheidssector zou het verschil tussen de economische groei en de rente nog een tijd uitzonderlijk gunstig blijven in de meeste landen van het eurogebied. Wat de niet-financiële private sector betreft, zou de – nu al relatief hoge – afbetalingslast voor de Belgische huishoudens nog kunnen toenemen, maar dat effect zou minder sterk zijn in het geval van leningen tegen een vaste rente. De hogere rente zou op middellange termijn overigens een gunstig effect kunnen hebben op de afbetalingslast via de vermindering van de schuldgraad.

Het artikel eindigt met een open vraag: hoe zullen de vergoedingen op het bij banken aangehouden spaargeld evolueren na een rentestijging? De banken zouden kunnen trachten hun rente op deposito’s laag te houden om hun winstgevendheid te verhogen, maar andere factoren, zoals het grotere gemak voor huishoudens om hun deposito’s naar andere instellingen over te brengen of ze om te vormen in andere beleggingen, kunnen de banken onder druk zetten om de stijging van de marktrentes door te berekenen in hun vergoedingen op deposito’s.