De moderne monetaire theorie (MMT) is een zogenaamde heterodoxe economische denkwijze die argumenteert dat verkozen regeringen fondsen zouden moeten werven door zoveel mogelijk geld in omloop te brengen om de beleidsmaatregelen te implementeren die zij nodig achten. De laatste jaren kreeg deze theorie bijval van politieke vertegenwoordigers, die in de MMT een grondgedachte zien waarop ze hun oproepen voor Green New Deals en andere grootschalige overheidsuitgavenprogramma’s kunnen baseren. Recent vond de theorie ook weerklank in de oproepen voor krachtige herstelplannen na COVID-19. Ze kreeg echter ook steeds meer kritiek vanuit de mainstream economische wereld.

Dit artikel wil een licht werpen op de moderne monetaire theorie (MMT) aan de hand van zes veelgestelde vragen.

Waar gaat de MMT precies over? De MMT-leer suggereert om over te schakelen naar een stelsel waarbij de regering haar uitgavenprogramma’s financiert door basisgeld in omloop te brengen om volledige werkgelegenheid te bereiken. Indien er inflatierisico's opduiken, zal de regering wellicht de belastingen verhogen. De taak van de centrale bank (als die er al is) komt zo erop neer te voorzien in de behoeften van de regering.

Hoe verhouden de theoretische grondslagen van de MMT zich tot de consensusbenadering?  De MMT‑leer zet op onconventionele wijze de macro-economische beleidsmaatregelen in om de macro‑economische stabilisatiedoelstellingen te bereiken: de regering (d.w.z. het begrotingsbeleid) moet de centrale doelstelling van volledige werkgelegenheid en prijsstabiliteit nastreven, terwijl de centrale bank (d.w.z. het monetair beleid) voor de houdbaarheid van de schuld zorgt. Bij de consensusbenadering is dat andersom: monetaire dominantie is van toepassing. In theorie en ervan uitgaande dat beide beleidsmakers hun mandaat nakomen door hun respectieve instrumenten correct in te zetten, zouden beide benaderingen de macro-economie naar een evenwicht moeten leiden.

Is de MMT werkbaar in de praktijk? Er zijn aanwijzingen dat de MMT-leer op praktische beperkingen kan stuiten. Verkozen regeringen ondervinden doorgaans problemen om hun verbintenissen na te komen omdat ze ertoe geprikkeld worden de economie verder te drijven dan haar productiecapaciteit/volledige werkgelegenheid.  En aangezien de inzet van de regering voor de gezamenlijke doelstelling van volledige werkgelegenheid en prijsstabiliteit als ongeloofwaardig kan worden geacht, is het waarschijnlijker dat de inflatieverwachtingen van de mensen niet stevig zijn verankerd.

Waarom is de MMT de laatste jaren zo populair? De lage inflatie van de laatste jaren kan doen vermoeden dat een expansief begrotingsbeleid tot beperkte inflatierisico's leidt. En de lagerenteomgeving staat gelijk met beheerste schuldaflossingskosten voor de staat. Maar de aantrekkingskracht van de MMT vertrouwt er mogelijk te veel op dat een dergelijke lage inflatie en lage rente blijven aanhouden.

Hoe verhoudt de MMT zich tot de programma's van het Eurosysteem voor de aankoop van activa (APP en PEPP)? De programma’s voor de aankoop van activa en de MMT hebben beide tot doel de economie te stabiliseren. Maar hun benadering van die stabilisatiedoelstelling is verschillend: de programma’s voor de aankoop van activa streven ernaar de langetermijnrentes te verlagen om de financieringsvoorwaarden voor de hele economie te vergemakkelijken totdat de economie aantrekt, terwijl de MMT er uitsluitend op gericht is de regering permanent van een ruime en goedkope financiering te voorzien.

Is in het eurogebied een tijdelijke overstap naar de principes van de MMT realistisch tegen de achtergrond van de COVID-19-crisis?  De recente toegenomen behoefte aan verdere fiscale ondersteuning in volle COVID-19-crisis rechtvaardigt dat er grondig wordt nagedacht over de geschikte mix van monetair beleid en begrotingsbeleid om een snel en krachtig economisch herstel te ondersteunen. Dit betekent niet dat de monetaire dominantie moet worden opgegeven en dat er op het MMT-recept moet worden overgeschakeld. De perceptie dat de MMT-doos van Pandora wordt geopend moet worden vermeden: dat zal het risico verkleinen dat er een pijnlijke keuze moet worden gemaakt tussen een hoge inflatie en een strenge fiscale consolidatie in de (verre) toekomst.