De ECB heeft de rente sinds juli 2022 fors verhoogd. Wat betekent dat voor jou?
Tegen de achtergrond van een sterk stijgende inflatie in de nasleep van de pandemie en de oorlog in Oekraïne, is de Europese Centrale Bank (ECB) in juli 2022 begonnen met het verhogen van de drie basisrentetarieven. Meer informatie over de laatste (rente)beslissingen van de ECB is te vinden op haar website.
Waarom heeft de ECB de rente verhoogd?
Als centrale bank van de euro heeft de ECB de opdracht de prijsstabiliteit te handhaven. Als de prijzen in onze economie te hard stijgen, dat wil zeggen, als de inflatie te hoog is, helpen renteverhogingen om de inflatie terug te krijgen naar het doel van 2% op middellange termijn.
Mensen maken zich zorgen over de inflatie. Veel mensen zijn bang dat die blijvend is. De ECB houdt deze zogenoemde inflatieverwachtingen in de gaten. Daarom heeft ze de rente verhoogd: om het signaal te geven dat ze niet toestaat dat de inflatie hoger dan 2% blijft. Dat helpt om de inflatieverwachtingen onder controle te houden.
Waarom verandert de rente?
De rentetarieven die banken aan bedrijven en consumenten in rekening brengen bewegen doorgaans mee met de door de ECB vastgestelde rente. Maar ook andere factoren zijn van invloed. In een vrijemarkteconomie als het eurogebied wordt de hoogte van de rentetarieven ook bepaald door de vraag naar en het aanbod van krediet. Met andere woorden: hoeveel consumenten en bedrijven willen besteden, investeren en beleggen en hoeveel krediet er beschikbaar is.
Wat is de rol van de ECB?
De ECB is de centrale bank voor de euro. Hoeveel rente je betaalt voor een lening of ontvangt op uw spaargeld wordt niet door de ECB bepaald. Maar ze heeft er wel invloed op.
De ECB stelt de zogenoemde basisrentetarieven of ‘beleidsrente’ vast. Dat zijn de rentetarieven die banken moeten betalen als ze geld van de ECB willen lenen en voor het elektronische geld dat ze één dag (‘overnight’) bij haar aanhouden.
Als de ECB de basisrentetarieven wijzigt, werkt dat in meerdere of mindere mate in de hele economie door, bijvoorbeeld in bank- en geldmarktleningen, hypotheken, bancaire depositotarieven en andere beleggingen.
Wat is de rol van de NBB?
De Nationale Bank van België is de centrale bank van ons land. Sinds de lancering van de euro maakt ze, samen met de ECB en alle andere centrale banken van de landen die de euro hebben ingevoerd, deel uit van het eurosysteem. De ECB is op haar beurt de centrale bank voor de euro, en het is haar opdracht om de prijzen stabiel te houden. De gouverneur van de NBB zit samen met zijn collega’s in de Raad van Bestuur van de ECB die alle zes weken de economische situatie in de eurozone analyseert en zich over deze basisrentetarieven buigt. En zo stippelt de Nationale Bank mee het monetair beleid uit, één van de kerntaken van een centrale bank.
Wat is de invloed van de basisrente op de inflatie?
Wanneer de inflatie te hoog is doordat de vraag naar goederen en diensten groter is dan het aanbod, kan de ECB in normale omstandigheden de rente verhogen en zo de kredietverlening duurder maken. De economie koelt dan af, de inflatieverwachtingen worden getemperd en de inflatie daalt.
Als de inflatie te laag is, wat lange tijd het geval was, kan ze de rente verlagen. Daardoor wordt lenen goedkoper, en krijgen de vraag en de investeringen een impuls.
Na de heropleving van de economie na de pandemie en de inval in Oekraïne is de inflatie fors versneld en zitten we in een situatie met te hoge inflatie. De prijzen, vooral die van energie en voedingsmiddelen, zijn door de oorlog sterk gestegen. Ook hebben veel bedrijven moeite om aan de benodigde grondstoffen, onderdelen en werknemers te komen. Dat verergert de problemen die door de pandemie waren ontstaan.
Renteverhogingen alleen zijn niet genoeg om al deze problemen op te lossen. Een hogere rente maakt de invoer van energie niet goedkoper, voorkomt geen lege schappen in de supermarkt en levert geen halfgeleiders aan autofabrikanten.
Een hogere rente drukt de inflatieverwachtingen
Wel drukt een hogere rente de inflatieverwachtingen. Als burgers en bedrijven denken dat de hoge inflatie blijvend is, gaan werknemers waarschijnlijk hogere lonen vragen en verhogen werkgevers op hun beurt de prijzen. Dat wordt ook wel een loon-prijsspiraal genoemd. Om een loon-prijsspiraal te voorkomen blijft de ECB de rente verhogen, zodat lenen duurder wordt en sparen meer loont. Ze zorgt ervoor dat bedrijven, werknemers en beleggers erop vertrouwen dat de inflatie op middellange termijn naar 2% daalt. De ECB laat niet toe dat de verwachting van hogere inflatie verankerd raakt.