Update klimaatdashboard: meten is weten
Hoeveel broeikasgassen mogen we nog uitstoten als we de opwarming van de aarde beperkt willen houden tot anderhalve graad? En hoeveel kost de overgang naar een klimaatneutrale economie nu eigenlijk? Het NBB klimaatdashboard is een bron van informatie voor al wie de klimaatverandering op de voet volgt. Meten is weten, en dat leidt op zijn beurt hopelijk tot gedragsveranderingen en geïnformeerde beslissingen.
De indicatoren in het dashboard kunnen opgedeeld worden in 3 grote groepen:
- Cijfers over de broeikasgasemissies en energieverbruik, zowel wereldwijd als voor de Belgische economie. Daar kunnen we zien welke sectoren en economische actoren (ondernemingen en huishoudens) het meeste bijdragen aan de klimaatverandering, én hierdoor ook onderhevig zijn aan risico’s verbonden aan de transitie naar een klimaatneutrale economie.
- Gegevens over de bredere economische context. Dat gaat van de kostprijs van verschillende energiebronnen en het concurrentievermogen van hernieuwbare energie tot koolstofprijzen en -belastingen.
- Indicatoren over duurzame financiering, zoals de evolutie van de uitgifte van groene obligaties, en klimaatgerelateerde financiële risico’s waaraan financiële instellingen zijn blootgesteld. Die risico’s omvatten zowel fysieke risico’s, zoals de impact op de kredietwaardigheid van landbouwbedrijven door toenemende droogte, als de zogenaamde transitierisico’s. Die worden veroorzaakt door abrupte veranderingen in regelgeving of voorkeuren van consumenten en investeerders of door technologische innovaties.
Broeikasgasemissies en energieverbruik
Uit het dashboard leren we dat de mondiale uitstoot van broeikasgassen verder toeneemt. Met onze huidige uitstoot zouden we over minder dan 10 jaar de totale emissies al bereiken die we mogen uitstoten om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C. Dat is namelijk de limiet afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs omdat wetenschappers het eens zijn dat een verdere stijging catastrofale gevolgen zou kunnen hebben voor onze samenleving. Het wordt steeds meer onrealistisch om te geloven dat we de trend van stijgende emissies op tijd zullen omkeren. De werkelijke temperatuurstijging zal dus zeer waarschijnlijk meer dan 1,5°C bedragen. Een ruwe berekening toont nochtans aan dat de macro-economische kosten van de transitie naar klimaatneutraliteit, met een netto-nuluitstoot van broeikasgassen, beheersbaar zijn. (zie NBB Blog 6 juni 2023).
Het is onwaarschijnlijk dat we nog zullen slagen in het doel om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C
Mondiale uitstoot CO2
Bredere economische context
De koolstofprijs is van groot belang om ervoor te zorgen dat koolstofarme producten en activiteiten goedkoper worden dan koolstofintensieve producten en activiteiten, en zo de investeringen te heroriënteren naar een gedecarboniseerde economie. Dat kan onder de vorm van een emissiehandelssysteem, waarbij de maximale hoeveelheid emissies die we mogen uitstoten tijdens een bepaalde periode begrensd wordt (quota). Bedrijven kunnen daarbij emissierechten verhandelen om hun uitstoot te dekken. Het emissiehandelssysteem van de EU leidt zo tot een koolstofprijs voor de elektriciteitssector, de energie-intensieve industriële sectoren (bijvoorbeeld olieraffinaderijen, staalindustrie, productie van cement) en de binnenlandse luchtvaart (vluchten binnen Europa) en dekt bijna 40% van de totale uitstoot van broeikasgassen in de EU. De overige emissies, die onder meer afkomstig zijn van de bouw-, transport- en landbouwsector, zijn momenteel niet gedekt door het emissiehandelssysteem. Dit systeem zal de komende jaren echter verder uitgebreid worden zodat ook gebouwen en transport hierin worden opgenomen.
EU emissiehandelssysteem - koolstofprijs
Een andere vorm van koolstoftarifering is de koolstoftaks, die boven op de verkoopprijs van producten of diensten wordt aangerekend, op basis van de hoeveelheid broeikasgas die wordt uitgestoten. Het gebruik van de koolstoftaks varieert sterk van sector tot sector. De koolstoftaksen voor gebouwen en industriële sectoren die niet gedekt zijn door het emissiehandelssysteem zijn erg laag in België in vergelijking met andere Europese landen.
Koolstoftaksen voor gebouwen en industriële sectoren die niet gedekt zijn door het EU-emissiehandelssysteem blijken erg laag in België
Duurzame financiering en klimaatgerelateerde financiële risico’s
In de recentste versie van het dashboard zijn nu bijkomende grafieken beschikbaar over klimaatgerelateerde risico’s en groene investeringen van financiële instellingen. Die worden gemaakt op basis van de statistieken die de Europese Centrale Bank (ECB) sinds begin dit jaar publiceert (zie NBB blog 27 januari 2023). Daaruit blijkt dat, hoewel Belgische financiële instellingen en ondernemingen steeds meer groene obligaties uitgeven, die uitgiften nog steeds minder dan 3% van de totale uitstaande obligatie-emissies vertegenwoordigen. Daarnaast leiden we ook af dat de koolstofvoetafdruk van de effectenportefeuilles van de Belgische instellingen aan het einde van 2020 gemiddeld onder die van alle financiële instellingen in het eurogebied lag. Sectoren of bedrijven met een hoge koolstofvoetafdruk worden geacht een hoog transitierisico te lopen. Zij zijn namelijk kwetsbaarder voor bijkomende beleidsmaatregelen of veranderingen in technologieën en marktvoorkeuren die gericht zijn op meer duurzaamheid. Ten slotte blijkt dat vastgoed, en meer bepaald de energie-inefficiëntie hiervan, de belangrijkste bron van transitierisico is voor de Belgische financiële instellingen.
Uitstaande bedragen groene obligaties uitgegeven in België
Gegevens over de financiering van emissiereducties door de financiële sector ontbreken nog
To be continued
In de volgende versies van ons klimaatdashboard verwachten we steeds meer informatie te kunnen opnemen. Het gebrek aan nuttige gegevens wordt namelijk steevast als een van de belangrijkste knelpunten aangegeven om de impact van klimaatverandering en de transitie naar klimaatneutraliteit op de economie en het financiële systeem te evalueren.
Bedrijven en financiële instellingen zijn volop bezig om meer gegevens hierover te verzamelen. Daarnaast worden ze ook steeds meer verplicht om die te publiceren. De gegevens die bedrijven hierover publiceren zijn belangrijk voor financiële instellingen. Die laatste financieren deze bedrijven namelijk door hen geld te lenen of effecten van hen te kopen en zijn op hun beurt dus ook blootgesteld aan dezelfde klimaatgerelateerde risico’s. Op basis van die info kunnen we het klimaatdashboard verder aanvullen.
Gegevens die nog ontbreken en waarover we in de toekomst graag meer informatie zouden publiceren, omvatten gedetailleerde gegevens over de blootstelling van ondernemingen en financiële instellingen aan fysieke risico’s. Denk daarbij aan overstromingen door extreme regenval of perioden van extreme droogte. De eerste gegevens die de ECB hierover heeft verzameld voor de financiële sector blijken aan te geven dat die risico’s voor de Belgische financiële sector op korte en middellange termijn beperkt zijn. Hierbij moeten we evenwel waakzaam zijn dat deze indicatoren nog onvolledig zijn en onvoldoende rekening houden met de toekomstige evoluties.
De financiering van emissiereducties door de financiële sector is een ander voorbeeld van gegevens die nog ontbreken. Momenteel richten de indicatoren voor transitierisico’s zich vooral op het meten van blootstellingen aan emissie-intensieve bedrijven en sectoren, zonder hierbij rekening te houden met de plannen van deze bedrijven om hun emissies te reduceren. Het financieren van deze emissiereducties is nochtans een belangrijke hefboom om de transitie te ondersteunen en de klimaatrisico’s in te perken.
Het klimaatdashboard is een realisatie van de Climate Hub, die binnen de NBB alle initiatieven coördineert rond klimaatverandering en duurzame financiering. Zo probeert de Nationale Bank van België het brede publiek beter te informeren over de economische en financiële gevolgen van de klimaatverandering en de transitie naar een economie met een netto-nul-uitstoot van broeikasgassen. Daarnaast kan je er ook terugvinden hoe de reële economie en de financiële sector bijdragen aan de klimaatverandering en de klimaattransitie.
